SAYED KHODAİBERDİ SADAT – Afganistan’da Taliban’ın yönetime gelmesinden sonra ülkesinden ayrılan son Afgan Yahudisi Zebulun Simantov’un evinin bir kısmında inşa ettiği küçük sinagog akıbetini bekliyor.
Afganistan’ın bir zamanlar yoğun Yahudi nüfusuna sahip Herat şehrinde doğan Zebulun Simantov’un ibadetini yaptığı, misafirlerini ağırladığı evi ve evinin bir bölümünden dönüştürdüğü yaklaşık 30 metrekarelik sinagoguna bugünlerde kimse uğramıyor.
AA muhabiri, son Afgan Yahudisi’nden kalan sinagogu ziyaret etti ve Simantov’un komşularıyla konuştu.
Simantov’un evinin alt katında, kiradaki kebap salonu ve bakkal dükkanında müşteri yoğunluğu gözlenirken üst kattaki sinagog ve tek odalı evinde ise sessizlik hüküm sürüyor.
Bir zamanlar Yahudilerin uğrak yeri olan küçük ibadethaneye dışarıdan bakıldığında sinagog olduğuna dair herhangi bir işaret bulunmuyor.
Simantov’un kendisi için ayırdığı kata gitmek için önce alt kattaki kebap salonuna girmek ve oradaki iç avludan üst kata çıkmak gerekiyor. Sinagog içinde genişçe sayılabilecek bir Bimah ve üzerinde ibadet için kullanılan birkaç araç ve gereç bulunuyor.
Öte yandan, pencerelerin açıldığı balkon ve balkonla aynı hizada uzanan sac tavanların olduğu kısımlar esnaf tarafından depo gibi kullanılıyor.
Kapıları kilitli
Komşuları, Simantov’un Kabil’in merkezinde Çiçekçiler Sokağı’ndaki iki katlı evinin üst kısmında bir odayı ihtiyaçları için bir odayı da ibadeti için ayırdığını, maddi sıkıntıdan dolayı da evin alt bölümünü işletmelere kiraya verdiğini anlattı.
Sinagogun bir zamanlar Pakistan ve Afganistan’ın farklı bölgelerinden gelen Yahudileri ağırladığını belirten komşular, Simantov Afganistan’dan ayrılırken anahtarını da götürdüğü sinagoga o günden sonra kimsenin ayak basmadığını, kendilerine emanet edildiği için ibadethaneye sahip çıktıklarını kaydetti.
“Emaneti koruyacağız”
Simantov’u uzun yıllar tanıdığını kaydeden Hacı Mümtaz Hekimi, gençliğinde bu bölgede 50’ye yakın Yahudi ailenin yaşadığını ve çoğunun o zamanlar ticaret yaptıklarını ve zamanla hepsinin gittiğini söyledi.
25-30 yıldır Simantov’u tanıdığını aktaran Hekimi, gidişinden sonra kendisiyle telefonda konuştuğunu ancak daha sonra haber alamadığını ifade etti.
Hekimi, “3 ay (Afganistan’dan ayrılışından) sonra beni aradı. Bana ‘Bu bölgeyi bilen bir dostumsun. Ben gelene kadar ya da birini gönderene kadar sinagogumla ilgilenin. Size haber vereceğim.’ dedi. Son 8-9 aydır da irtibatımız yok. Haberimiz yok kendisinden. Ölmüş olduğunu duyduk. Gittiği günden beri sinagogu kilitli. Bizde anahtar yok.” diye konuştu.
Simantov ile yakın dost olduklarını, ondan kalan bu yerin kendilerine emanet olduğunu ve sahip çıkacaklarını dile getiren Hekimi, “İlgili her kimse eğer, İsrail ya da Amerika, onlar buraya ne olacağına kadar verecektir. Çünkü onların yeri, onların sinagogu. Bizimle alakası yok. Bölge sakini olarak sadece, bir şey çalınmaması ya da bir sorun olmaması için burayı koruyoruz.” ifadelerini kullandı.
Afganistan’da Yahudilerden kalma çok az iz var
Afganistan’ın İran sınırındaki Herat vilayetinde 1980’lere kadar yoğun Yahudi nüfusu bulunuyordu. Ancak, 1978 yılında komünist iktidarın yönetime gelmesi ve o tarihten günümüze kadar süregelen çatışmalı ortam nedeniyle Afgan Yahudilerinin nüfusu her geçen gün azaldı.
AA muhabirinin yerel makamlardan elde ettiği bilgilere göre, daha önce Herat’ta Afganistan Yahudilerinden kalma 4 sinagog, bir hamam ve bir de mezarlık vardı.
Sinagoglardan biri cami, diğeri okul olarak kullanılırken biri de çatışmalar nedeniyle ağır tahribata uğramış durumda. Bu 3 sinagogun dışında, bir zamanlar Yahudi mahallesi olarak bilinen Momanda bölgesinde ise Yu Av adında, şu an ziyarete kapalı bir sinagog daha bulunuyor.
Ayrıca, Herat’ta 100’den fazla kabrin olduğu bir Yahudi mezarlığı yer alıyor.
